اُرتودُنسی ( Orthodontics) یکی از رشته‌های تخصصی دندان‌پزشکی است. این کلمه مرکب است از دو واژه لاتین "ارتو" به معنای "راست" و "درست" و "ادوس" یا مشتق آن "دنس" به معنای "دندان". ارتودنسی یکی از مهمترین رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. همچنین اولین تخصص معرفی شده در دندانپزشکی می‌باشد.

کار ارتودنسی بیشتر تصحیح مال اکلوژن یا جفت شدن نامناسب دندانهاست. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها و یا دو فک نسبت به هم باشد یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. درمان‌های ارتودنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها و یا تغییر الگو و جهت رشد دو فک (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد. از جنبهٔ دیگر می‌توان درمانهای ارتودنسی را به درمان با دستگاه‌های ثابت و متحرک تقسیم نمود. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آنها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ آنها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی هستند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم کشی یا سیم بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده می‌شود. دستگاه‌های متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان آنها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذا خوردن یا مسواک زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به "پلاک" مشهورند.

زمان مناسب ارتودنسی

زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی بستگی به نوع ناهنجاری دارد؛ در مورد بیمارانی که مشکلات اسکلتی دارند، به‌عنوان مثال فک بالای آنها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعکس فک پایین‌شان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته، بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد کودکان و نوجوانان برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده کرد، بنابراین حوالی سن ۹سالگی برای دختر خانم‌ها و حوالی سن ۱۱سالگی برای پسرها توصیه می‌شود. در مورد مشکلاتی که صرفا مربوط به دندان‌ها می‌شود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی ۱۲سالگی است. نظر انجمن ارتودنتیست‌های آمریکا و ایران نخستین مشاوره با متخصص ارتودنسی باید در سن ۷سالگی باشد تا درصورت نیاز به اقدامات پیشگیری فرصتی از دست نرود.

فرد مناسب برای درمان ارتودنسی

ارتودنسی در بسیاری از کشورهای دنیا با تفاوتهایی آموزش داده می‌شود. در ایران یک دندانپزشک پس از ۶ سال تحصیل دندانپزشکی و اخذ مدرک دکترای عمومی دندانپزشکی می‌تواند در آزمون پذیرش دستیار (رزیدنت) تخصصی دندانپزشکی شرکت کند و در صورت قبولی وارد این دورهٔ تخصصی شود. طول دورهٔ رسمی تخصص ارتودنسی در ایران ۳ سال است.

به دلیل جوان بودن نسبی جمعیت ایران و افزایش سطح عمومی آگاهی، در سال‌های اخیر تمایل به انجام درمان‌های ارتودنسی افزایش یافته است. با توجه به این اشتیاق فراوان به درمان و هزینه نسبتا بالای درمان ارتودنسی، تعدادی از دندانپزشکان عمومی اقدام به درمان ارتودنسی می‌کنند. از آنجا که درمان‌های ارتودنسی طولانی مدت هستند و گاهی تا ۳ سال یا حتی بیشتر به طول می‌انجامند، لازمه کسب تجربه و دانش کافی در این حوزه گذراندن دوره‌های رسمی تخصص ارتودنسی در دانشگاه است. به دلیل ماهیت طولانی مدت درمان‌های ارتودنسی ثابت، دندانپزشکان تحت آموزش این مبحث قرار نمی‌گیرند و تقریبا هیچ آشنایی با ارتودنسی ثابت کسب نمی‌کنند.از سوی دیگر به دلیل نقص قوانین و نبود ضمانت اجرایی کافی برای قوانین موجود، متاسفانه تعدادی از افراد سودجو برای درمان و آموزش اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی کوتاه مدت ارتودنسی نموده‌اند. به عنوان مثال یکی از دندانپزشکان عمومی که خود دوره‌ای کوتاه مدت در خارج از ایران دیده است، ادعا می‌کند با این دوره‌های کوتاه مدت (کمتر از ۶ ماه تمام وقت) در طول ۸ سال، نزدیک به ۱۰۰۰ ارتودنتیست تربیت نموده است!!! این در حالی است که نزدیک به ۱۰ دانشکده دندانپزشکی ایران از سال ۱۳۵۶ تاکنون با تمام تلاش در زمینه افزایش متخصصین این رشته نزدیک به ۳۰۰ فارغ‌التحصیل داشته‌اند.از پیامدهای مرتبط با درمان‌های نادرست که عموما منتج از آموزش ناکافی هستند می‌توان به تحلیل شدید و کوتاه شدن ریشه دندانها، نامرتب باقی ماندن دندانها، مشکلات زیبایی و یا برگشت ناهنجاری اشاره نمود.

دندانپزشکی ساحل ارائه دهنده خدمات ارتودنسی